توکسوپلاسموز عفونتی است که توسط انگل توکسوپلاسمو گوندی ایجاد می شود. تشخیص بر اساس آزمایشات سرولوژی و مولکولی است. تست های سرولوژیک، به جستجوی آنتی بادی تولید شده علیه عفونت انگلی می پردازند و بسته به نوع آنتی بادی (IgM, IgG) عفونت اخیر یا عفونت در گذشته مشخص می شود. تست های مولکولی مانند PCR ، DNA انگل موجود در خون و عفونت حاد را تشخیص می دهند.
عفونت با این انگل در اغلب افراد سالم یا دون علامت است یا علائمی شبیه آنفولانزای خفیف دارد. اگر مادر باردار مبتلا شود می تواند آن را به جنین خود منتقل کند، همچنین کسانی که نقص سیستم ایمنی دارند در صورت ابتلا به عفونت دچار عوارض شدیدی می شوند. این انگل در سرتاسر جهان وجود دارد و در برخی کشورها تا 60% جمعیت را نیز آلوده می کند.
عفونت با این انگل می تواند از طریق موارد زیر ایجاد شود:
- خوردن غذای آلوده، به ویژه خوردن گوشت خام یا خوب پخته نشده
- خوردن میوه و سبزیجات نشسته که در خاک آلوده رشد کردند.
- تماس با خاک آلوده
- نوشیدن آب آلوده
- نوشیدن شیر غیر پاستوریزه
- تماس با گربه آلوده
- انتقال از مادر به جنین
- به صورت نادر، انتقال از طریق پیوند عضو یا انتقال خون آلوده
میزبان اصلی این انگل، گربه های وحشی و اهلی و خانگی هستند. هنگامی که گربه ها از طریق خوردن پرندگان و جوندگان آلوده و یا خوردن گوشت خام آلوده می شوند، توکسوپلاسما گوندی تکثیر می شود و تخم هایی را داخل یک پوشش به نام oocyst تشکیل می دهد. طی عفونت فعال، میلیونها تخم میکروسکوپی ، ظرف چندین هفته وارد مدفوع گربه می شوند. تخمها عفونی شده و می توانند تا چند ماه زنده بمانند. توکسوپلاسما در سایر میزبانها مانند انسان، تنها بخشی از چرخه زندگی خود را طی کرده و کیستهای غیر فعالی را در عضلات، مغز و چشم ایجاد می کنند. سیستم ایمنی میزبان، این کیستها را مخفی کرده و از عفونت بیشتر بدن ممانعت به عمل می آورد. مرحله ی نهفته می تواند در تمام طول زندگی میزبان ادامه داشته باشد، مگر اینکه سیستم ایمنی میزبان دچار نقص شود.
عفونت اولیه یا مجدد با این انگل می تواند در افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند مانند مبتلایان به ایدز ، کسانی که داروهای شیمی درمانی دریافت می کنند، افرادی که اخیرا پیوند عضو شدند و یا کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند،عوارض وعلائم شدیدی را ایجاد کند. این انگل می تواند سیستم عصبی و چشمها را تحت تاثیر قرار داده و موجب سر درد، تشنج، سرگیجه، تب، عدم تعدل و تاری دید ایجاد کند.
هنگامی که یک خانم باردار به عفونت مبتلا شود، حدود 30 تا 40% احتمال دارد که آن را به جنین خود منتقل کند. اگر عفونت مادرزادی در اوایل بارداری رخ دهد، ممکن است منجر به سقط یا زایمان زودرس شده یا عوارض شدیدی مانند عقب ماندگی ذهنی، تشنج، نابینایی و بزرگ شدن کبد و طحال در نوزاد شود. بسیاری از نوزادان الوده، به ویژه آنهایی که در اواخر بارداری مبتلا شدند، در زمان تولد طبیعی به نظر می رسند ولی ممکن است سالها بعد علائمی مانند عفونت های شدید چشمی، ناشنوایی و اختلا در یادگیری را نشان دهند.
توکسوپلاسموز Toxoplasmosis
موارد درخواست تست توکسوپلاسموز:
- قبل از بارداری (اگر قبلا با انگل مواجهه داشته) و یا در طول بارداری (اگر خانم باردارمشکوک به مواجهه با انگل است).
- در افراد دچار نقص سیستم ایمنی که علائم شبه آنفولانزا دارند.
- فردی که واجد علائم توکسوپلاسموز است
- در کودکی که هنوز متولد نشده ، آزمایش روی مایع آمنیوتیک انجام می شود.
روشهای تشخیص:
آنتی بادی های IgM ابتدا تولید می شوند و در اغلب افراد، یک تا دو هفته پس از مواجهه با انگل به وجود می آیند. تولید این آنتی بادی در یک دوره زمانی کوتاه افزایش یافته ولی بعد از آن کاهش می یابد. مقدار بیشتر این آنتی بادی ممکن است پس از فعال شدن مجدد توکسوپلاسموز نهفته یا در عفونت مزمن تولید شود.
آنتی بادی های IgG چند هفته پس از برخورد اولیه تولید شده و مصونیت طولانی مدت ایجاد می کنند. سطح این آنتی بادی در طول عفونت فعال افزایش یافته و پس از اینکه عفونت برطرف شد، ثابت مانده و انگل غیر فعال می شود.
تست آنتی بادی گاهی در قالب پانل تست های TORCH انجام می شود. تست TORCH، چندین عفونت را که ممکن است در جنین به وجود آیند بررسی می کند که عبارتند از: توکسوپلاسموز، روبلا (سرخچه)، سایتومگالوویروس (CMV) و هرپس سیمپلکس ویروس (HSV).
- تست های مولکولی:
تست های مولکولی جهت تعیین و اندازه گیری DNA توکسوپلاسما گوندی در نمونه هایی مانند خون، مایع مغزی نخاعی (CSF) و مایع آمنیوتیک انجام می شوند.
توکسوپلاسموز Toxoplasmosis
تفسیر نتایج:
در تفسیر نتایج باید دقت کرد. فردی که دچار نقص ایمنی است ممکن است قادر به ایجاد پاسخ قوی در برابر عفونت نبوده و میزان آنتی بادی در بدن وی کمتر از حد مورد انتظار باشد.
تست آنتی بادی
|
تفسیر نتیجه |
IgG |
IgM |
|
عفونت در گذشته |
مثبت |
منفی |
|
عدم وجود عفونت یا عفونت در مراحل اولیه، عدم مواجهه ی قبلی |
منفی |
منفی |
|
عفونت در مراحل اولیه، در نوزادان نشان دهنده عفونت مادرزادی |
منفی |
مثبت |
|
عفونت اخیر، عفونت مزمن، فعال شدن مجدد عفونت، IgM ممکن است تا چند ماه پس از برطرف شدن عفونت مثبت باشد. |
مثبت |
مثبت |
توکسوپلاسموز Toxoplasmosis
تست مولکولی:
تست مولکولی مثبت دال بر عفونت فعال توکسوپلاسموز است. نتیجه منفی بیانگر این موضوع است که به احتمال زیاد عفونت وجود ندارد ولی احتمال وجود آن را نمی توان رد کرد زیرا ممکن است تعداد کافی از عامل عفونی در خون یا نمونه مایع بیمار وجود نداشته باشد.